Πένθος: Φροντίζοντας την απώλεια (Β Μέρος)

Sitting in the vast expanse of grief (Merle Davison)

Εξασκώντας την Αυτό-συμπόνια

1. Συναντήστε το πένθος σας με καλοσύνη. 

Προσπαθήστε να διατηρήσετε μια ανοικτή στάση ειλικρινούς ενδιαφέροντος και περιέργειας, για εκείνα που συμβαίνουν στο νου σας (συναισθήματα, σκέψεις, εικόνες, μνήμες, κ.ά.). Εντοπίστε πώς επηρεάζουν την συνολική σας εμπειρία και φροντίστε τα όσο περισσότερο μπορείτε, ώστε να κατευθυνθείτε με τους δικούς σας μοναδικούς ρυθμούς προς τον άνθρωπο που επιθυμείτε να είστε στην παρουσία του πένθους.

Αφιερώστε χρόνο και εμπιστευτείτε τον εαυτό σας και τις λειτουργίες του. Προσφέρετε χώρο στον εαυτό σας, παρατηρώντας και κρατώντας απαλά τα συναισθήματα, τις σκέψεις σας, και τον πόνο. Αναστοχαστείτε στο πώς ήταν ο κόσμος όπως τον είχατε γνωρίσει και πώς έχει αλλάξει σήμερα για εσάς. Ενστικτωδώς και αυτόνομα ο νους τείνει να αντιδρά με διαφορετικούς τρόπους που δεν είναι απαραίτητα και πάντοτε βοηθητικοί.

Μια βοηθητική ερώτηση που θα μπορούσαμε να θέσουμε στον εαυτό μας είναι το πώς θα συμπεριφερόμουν, φρόντιζα, επικοινωνούσα μ’ ένα σημαντικό άνθρωπο στη ζωή μου που θα περνούσε μια παρόμοια κατάσταση. Η απάντηση αυτής της ερώτησης μπορεί να είναι ιδιαίτερα διαφωτιστική. Είναι επίσης βοηθητικό να βρισκόμαστε με τον εαυτό μας μ’ ένα τρόπο που θα μας επιτρέπει να κρατήσουμε διαφορετικές εκδοχές ή πτυχές μιας κατάστασης ταυτόχρονα, όπως το να μπορούμε να νιώσουμε την ενοχή για τον τρόπο που συμπεριφερθήκαμε στην τελευταία μας συνάντηση, ενώ την ίδια στιγμή να διατηρούμε ξεκάθαρη την πραγματικότητα στο νου μας ότι είμαστε άνθρωποι και κάναμε ό,τι καλύτερο μπορούσαμε σ’ εκείνη τη δεδομένη στιγμή.

Ίσως να βρείτε χρήσιμες τις πιο κάτω ερωτήσεις: 1. Είναι βοηθητικό αυτό για μένα τη δεδομένη στιγμή; Πώς; Με ποιο τρόπο; 2. Με φέρνει πιο κοντά στο να είμαι ο άνθρωπος που θα ήθελα να είμαι; Με ποιο τρόπο; 3. Πώς μπορώ να συμπεριφερθώ να πράξω για να κινηθώ προς τις κατευθύνσεις που επιθυμώ;

2. Θυμηθείτε την κοινή ανθρωπιά  μας. 

Ο πόνος και τα ανεπιθύμητα είναι μέρος της ύπαρξης μας. Δεν είμαστε μόνοι σε αυτό. Οι κοινωνικές σχέσεις, η κοινότητα, κάποιες ομάδες υποστήριξης, οι σημαντικοί άλλοι άνθρωποι στη ζωή σας κ.ά, είναι δυνατόν να αποτελούν ένα σημαντικό υποστηρικτικό δίκτυο, μια βοηθητική πηγή υποστήριξης προς την επεξεργασία του πένθους. Επίσης μπορούν να υποστηρίξουν την αίσθηση του νοήματος και της κατανόησης στη ζωή.

Αν και ο πόνος του καθενός είναι μοναδικός, η κοινή ανθρωπιά (common humanity), μπορεί να μας θυμίσει ότι σ’ ένα βαθμό κάποιοι άνθρωποι ίσως μπορούν να με καταλάβουν με τον τρόπο τους, να με νιώσουν κάπως, όπως επίσης ότι και οι ίδιοι είναι πιθανόν κάποια στιγμή, να έχουν βιώσει ή να βιώνουν κάτι αρκετά παρόμοιο.

Επιτρέψτε στον εαυτό σας να είναι «ατελής» και ξεφύγετε από την παγίδα του «ιδανικού» τρόπου να πενθήσει κανείς. Βεβαιώστε τον εαυτό σας ότι κάνετε ότι καλύτερο μπορείτε αυτή τη στιγμή. Κρατήστε και φροντίστε τον εαυτό σας απαλά και με καλοσύνη, αφού με κάποιο τρόπο όλοι οι άνθρωποι είμαστε «ατελείς». Η ζωή και όσα έχουμε φανταστεί δεν κυλάνε, ούτε εμφανίζονται πάντα όπως τα οραματιστήκαμε, τα επιθυμήσαμε και τα προσπαθήσαμε για κανέναν μας. Ο έλεγχος είναι κάτι που επιθυμούμε αλλά συχνά προσδοκούμε περισσότερα από όσα είναι εφικτά για έναν άνθρωπο.

Αναγνωρίζοντας την κοινή ανθρωπιά μας και αποδεχόμενοι τις ανάγκες μας, τις αδυναμίες και τις δυνατότητες μας, όπως και την ευαλωτότητα μας, την ευθραυστότητα και την παροδικότητα μας, δεν αρνούμαστε τη μοναδικότητα τον γεγονότων ή του εαυτού μας. Υπενθυμίζουμε σε αυτόν ότι όλα αυτά αποτελούν μέρος της ευρύτερης ανθρώπινης εμπειρίας, παρέχοντας συχνά ανακούφιση στα επώδυνα συναισθήματα, όπως και φυσιολογικοποίηση και απενεχοποίηση στα αναπόφευκτα δυσάρεστα και τραγικά γεγονότα της ζωής.

3. Παραμείνετε στο παρόν με ενσυνειδητότητα. 

Το πένθος και ό,τι το συμπεριλαμβάνει είναι δυνατόν να έρχεται με διαφορετικούς τρόπους καθώς κυλάει ο χρόνος. Επιτρέψτε στο βίωμα σας, τις σκέψεις, τα συναισθήματα, κλπ. να υπάρχουν και να ρέουν με φυσικό τρόπο. Είναι αναμενόμενο δυσάρεστα συναισθήματα να έρχονται, να δυναμώνουν και να φεύγουν όπως τα κύματα.

Όπως και οι σέρφερς, έρχεται η στιγμή που τα περισσότερα από αυτά τα κύματα του πένθους σε όποια μορφή και αν έρχονται γίνεται πιο εφικτό να τα καβαλήσετε και να τα οδηγήσετε παρατηρώντας και μαθαίνοντας τον τρόπο. Παρόλα αυτά χρειάζεται κανείς να βρίσκεται ενσυνείδητα στο παρόν  για να μπορεί να φροντίσει και να προσφέρει στον εαυτό του αυτά που έχει ανάγκη, όπως οι βασικές ανάγκες διατροφής, ξεκούρασης, ψυχαγωγίας, άσκησης, καλοσύνης και συμπόνιας.

Σεβαστείτε το σώμα σας και επιλέξτε μεθόδους φροντίδας  όπως την υγιή διατροφή, την άσκηση και τον επαρκή ύπνο έναντι άλλων παροδικά ανακουφιστικών μεθόδων που δεν είναι βοηθητικές σε βάθος χρόνου και δύναται να σας δυσκολέψουν περισσότερο, καθώς περνάει ο καιρός (π.χ. καταχρήσεις, ουσίες όπως αλκοόλ και ναρκωτικά, ανεπαρκής ή διαταραγμένη διατροφή, κλπ.).

Καθώς περνάει ο καιρός, ίσως κάποιες μέρες να μην το αισθάνεστε, ενώ άλλες, κάτι πολύ απλό φαινομενικά ,όπως ένα ακατάστατο συρτάρι, να σας φέρει μνήμες του παρελθόντος και μαζί τους να εμφανιστεί και το πένθος. Όπως και στην υπόλοιπη ζωή, όλες οι στιγμές και οι ώρες δεν έχουν τον ίδιο καιρό έτσι κι εδώ, κάποτε ίσως να χρειαστεί να φορέσετε αδιάβροχο ή να πάρετε μαζί σας μια ομπρέλα, άλλες φορές αντηλιακό ή άλλες να μείνετε σπίτι.

Αποδεχτείτε ότι ο τρόπος που βιώνεται το πένθος, συν τω χρόνω ίσως να αλλάξει και φροντίστε τον εαυτό σας με ευελιξία και συμπόνια όποτε το χρειάζεστε. Είναι ανθρώπινο και μέρος της φύσης μας. Θυμηθείτε, στο πένθος μεγαλώνουμε γύρω από αυτό, αλλάζουμε, και παρόλο που δεν είναι μικρότερο μοιάζει πιο ελαφρύ, πιο υποφερτό στο χρόνο του. Συχνά υπάρχει ένας διαφορετικός εαυτός μας καθώς διανύουμε αυτό το μονοπάτι, που αναδύεται μέσα από αυτή την πρόκληση και ανθίζει αναλόγως της φροντίδας.

4. Επιπρόσθετα.

Θέστε τον εαυτό σας ως προτεραιότητα και μέλημα σας. Θυμηθείτε, δεν είναι εγωκεντρικό είναι απαραίτητο και είναι εντάξει να σας φροντίσετε και να περιορίσετε την αυτό-επικριτικότητα. Αναγνωρίστε τις υγιείς σχέσεις για εσάς και θέστε όρια που θα σας προστατεύουν από ανθρώπους και καταστάσεις που δεν σας στηρίζουν κάνοντας χώρο για τους ανθρώπους και εκείνα που επιθυμείτε. Θυμίστε στον εαυτό σας, ότι είναι εντάξει να μην τα καταφέρετε να διεκπεραιώσετε κάποιες από τις δραστηριότητες ή να επικοινωνήσετε σε κάποιον που προσπαθεί να σας στηρίξει ότι ο τρόπος του δεν σας βοηθάει και να τον καθοδηγήσετε στο πώς θα μπορούσε να είναι περισσότερο υποστηρικτικός για εσάς.

Αν το χρειαστείτε κάντε διάλειμμα από τα κοινωνικά δίκτυα. Ίσως να είναι παραπάνω από όσο αντέχουμε ή επιθυμούμε η επαφή με τα κοινωνικά δίκτυα, ιδιαίτερα κατά την διάρκεια επετείων, γενεθλίων, γιορτών κλπ. Ίσως ακόμα και να έχουμε την ανάγκη να σταματήσουμε να ενημερωνόμαστε για την ζωή κάποιων από τους αγαπημένους μας, μέχρι να αισθανθούμε ότι επιθυμούμε να επιστρέψουμε.

Βρείτε τρόπους να θυμάστε και να τιμήσετε τον αγαπημένο σας, που ενσωματώνουν το πνεύμα, την κουλτούρα, τη ζωή και το πάθος του. Θα μπορούσε να είναι η δημιουργία/κατασκευή κάποιων αναμνηστικών, η διατήρηση κάποιων αγαπημένων του συνηθειών ή επιθυμιών, κλπ.

Οι βασικές σας ανάγκες όπως διατροφή, ύπνος, άσκηση, ψυχαγωγία, υγεία, κλπ., είναι ιδιαίτερα σημαντικές και αυξημένες σ’ αυτή την περίοδο. Ξεκινήστε με τα πιο βασικά στην αρχή, όπως τη διατροφή, την υγιεινή και τον ύπνο σας και σταδιακά, με τον καιρό εξελίξτε την αυτοφροντίδα σας.

Ακόμα κι αν δυσκολεύεστε να είστε συμπονετικοί με τον εαυτό σας, προσπαθήστε τουλάχιστον να αναγνωρίσετε ότι χρειάζεστε κάποιου βαθμού υποστήριξη και φροντίδα και αναζητήστε την.

Εικόνα:

1. Sitting in the vast expanse of grief (Merle Davison)

   
   

Προτεινόμενη Βιβλιογραφία:

1. D. Kessler (2019). Finding meaning. The sixth stage of grief. Ebury Publishing.

2. K. Neff (2011). Self-Compassion: The Proven Power of Being Kind to Yourself. HarperCollins.

3. R. Harris (2021). The Reality Slap 2nd Edition: How to survive and thrive when life hits hard. Little, Brown Book Group

Συγγραφή:

Πεπέτσιος Γεώργιος, Εγγεγραμμένος Συμβουλευτικός Ψυχολόγος (MSc) - Europsy, Ψυχοθεραπευτής (CBT/EABCT, ACT, CFT, EMDR, CRM, CI, ADH), & Διερμηνέας Κυπριακής Νοηματικής Γλώσσας – www.cypsychotherapy.com 

Ευχαριστίες για την επιμέλεια του άρθρου:

1. Κασσάνδρα Χριστοδουλίδου, Εγγεγραμμένη Συμβουλευτική Ψυχολόγος (MSc).

2. Δρ. Αλεξάνδρα Χρυσάγη, Ψυχολόγος - Διδάκτωρ Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, PsychD, AFBPsS, B.Sc (Hons), Κλινική Επόπτρια (RAPPS, BPS).